Paleodieet of Rawfood?

Ik word regelmatig gevraagd wat ik van Rawfood vindt. Of van het oerdieet. Ik ben Yneke Vocking, voedingskundige uit Wageningen en dan mag je die vragen verwachten. Ik ben ook enkele malen tegenover Frits Muskiet gezet, overtuigd voorvechter van het oerdieet, dus ik vind er ook wat van! Vanmiddag zet ik graag voor u verschillende aspecten van beide voedingen naast elkaar en na mijn conclusie kunnen we allemaal onder het genot van een heerlijke lunch van Nico Oosterbeek verder bomen over de zin en onzin van deze voedingsleren. Uiteraard is het thema meegenomen in wat er op tafel komt.Van professor Frits Muskiet , hoogleraar pathofysiologie is de uitspraak: U bent wat u eet, maar u moet weer worden wat u at. Hij verwijst hiermee expliciet naar het oerdieet of paleodieet. Frits Muskiet is een soort moderne kamergeleerde die veel literatuurstudie heeft gedaan naar wat we ongeveer 150.000 jaar geleden aten. Toen liepen de eerste mensen op aarde en de gedachte is dat wat we toen aten een voorbeeld zou moeten zijn voor nu. Zijn student Remco Kuipers is onlangs gepromoveerd op de paleovoeding en heeft daarvoor een tijd gewoond op het eiland Chole in Tanzania. Hij heeft daar onder andere onderzoek gedaan naar de vetzuursamenstelling van moedermelk.Rawfood is meer een ideologie: rauw eten zou gezonder zijn dan gekookt omdat het alle levenskracht bevat. Welk dier eet er behalve de mens gekookt voedsel? En waarom zou je voedingsmiddelen koken als de keuze uit producten die je rauw kunt eten zo groot is?Bircher Benner richtte rond 1900 een rauwkostsanatorium op in Zwitserland. De Deense arts Kirstine Nolfi propageerde halverwege vorige eeuw rauw voedsel omdat zij zichzelf, er naar eigen zeggen mee genas van borstkanker. Ann Wigmore, David Wolfe en Stephen Arlin zijn de huidige profeten van het levende voedsel. Ondanks de beperkte aanhang van het Rawfood-dieet is de belangstelling ervan wel groeiende. Er worden met name in de randstad veel workshops gegeven en er zijn enkele rawfoodrestaurants geopend in de grote steden. En dat terwijl 20 jaar geleden er geen enkel restaurant ter wereld was. Rawfood of voedsel wat niet boven de 40 graden is verhit zou alle vitaminen en enzymen bevatten die goed voor ons zijn. Verhitten vernietigt goede nutriënten en voegt schadelijke toe volgens de rawfoodies. Dat betekent ook dat het merendeel van de aanhangers veganist is: er wordt geen vlees, vis of zuivel gegeten. Weken en kiemen mag overigens wel volgens deze voedingsleer.De extremisten onder de rawfoodies noemen zichzelf fruitarier, er wordt alleen gegeten wat vanzelf van de bomen en planten valt.De overeenkomst tussen beide diëten of voedingen zoals we eigenlijk zouden moeten zeggen in Nederland, is het refereren aan de oorsprong van de mens. Het genenpakket is sinds die tijd nauwelijks verandert en dat maakt eten wat toen goed voor ons was nog steeds goed voor ons is. Wat we toen aten bestond in ieder geval uit veel plantaardig voedsel. Het paleodieet gaat uit van de jager-verzamelaar. Rawfoodies hebben het liever over verzamelaars. Maar hoe dan ook, het lijkt meer dan logisch dat er toen meer plantaardig voedsel werd gegeten dan nu en zeer waarschijnlijk ook meer rauw voedsel. Misschien even handig om wat jaartallen te noemen:• 1.000.000-500.000 v.C. had men beschikking over vuur en werktuigen: Eten kon worden gekookt en geroosterd worden. Dit maakt eten beter verteerbaar en voedingsstoffen worden beter opgenomen.• Zo ongeveer 200.000-160.000 v.C. liepen de eerste mensen zoals u en ik rond.Dit was de jager-verzamelaar: vis en vlees en ander klein grut en wat er verder aan eetbaars gevonden werd. Meer dan nu afhankelijk van de seizoenen. Kenmerk zijn de regelmatige vastenperiodes: tijden dat er niet of nauwelijks voedsel te vinden was. Ze trokken zeer waarschijnlijk rond op zoek naar voedsel, de seizoenen achterna.• 7000 v C. In Nederland kwamen de eerste boeren met vee en wat primitieve landbouw zoals naakte gerst, emmertarwe, eenkoorn, broodtarwe erwten linzen, maanzaad vlas. Er werd wat fruit en noten verzamelt. Voor die tijd nauwelijks fruit en noten in NL.• 7000-5000 v C. De veetelers gingen ook richting noorden. Het idee is dat vee en zuivel er voor zorgden dat ze de winters en koude konden overleven. Dat maakt dat de Kaukasiërs zich hebben aangepast en lactose kunnen verteren.• In de loop van de tijd ontwikkelde de akkerbouw zich verder en werd de samenstelling van onze voeding verschoven naar meer koolhydraten en meer verzadigd vet door zuivel en het vlees van huisdieren.Wanneer je deze getallen hoort lijkt het onwaarschijnlijk dat de paleomensen alleen maar rauw voedsel aten en vegetarisch waren. Dat wordt een duidelijke score voor Paleo 1-0Dus laat ik ook wat positiefs zeggen over Rawfood. In rauwe groenten en fruit zitten alle stoffen zoals het plantje het bedoelde. Vrij vertaald met de blik van de voedingsdeskundigen niet alleen rijk aan vezels, vitaminen en mineralen maar nog veel meer bioactieve stoffen. Denk bijvoorbeeld aan lycopeen wat de tomaat mooi rood kleurt, reservatrol in druiven, en glucosinolaten uit kool. Glucosinolaten zijn bitterstoffen die in lage dosis een gunstig effect hebben op het risico van kanker. Schrikt insecten af behalve het koolwitje natuurlijk. Allemaal heel nuttige stofjes. En dat ben ik met de fruitarier eens, die zitten er niet voor ons in. Veel van deze bioactieve stofjes beschermen de plant tegen vraat, ziektes en Uv-straling. En gelukkig voor ons, in ons lijf hebben ze een vergelijkbare werking. Mensen die dagelijks een portie lycopeen binnen krijgen beschermen zichzelf enigszins tegen zonnebrand. Maar pas wel op, lycopeen uit het voedsel kleurt flamingo’s roze.Daarnaast zitten in de plant ook enzymen die voor een betere opname zorgen. In broccoli zit naast een portie glucosinolaat ook het enzym myrosinase wat zorgt voor een betere absorptie in het spijsverteringskanaal. Lang koken inactiveert het enzym. Overigens komt het enzym myrosinase ook van nature voor in de darm maar helaas in zeer kleine hoeveelheden en uit onderzoek blijkt dat het minder effectief is dan het enzym uit de hele plant. Dit pleit overigens ook voor eten van groente boven het slikken van supplementen.Betekent dit nu een punt voor Rawfood?Helaas niet. Wanneer je de broccoli stoomt zodat het nog wel wat knapperig blijft gaat er nauwelijks wat verloren. En vergeet niet dat je van gekookte groente vaak wat meer op kan.Maar laat ik het nog eens over lycopeen hebben. Dat neemt je lichaam juist beter op wanneer het tomaatje gestoofd of gebakken wordt met bijvoorbeeld wat olijfolie. Dat geldt ook voor Betacaroteen. Uit een gekookte wortel haal je meer dan uit een rauwe.En die enzymen? Inderdaad nuttig. Daarom maakt ons lichaam ook veel verschillende enzymen aan om het verteringsproces beter te laten verlopen. Soms gaat dat wat minder. Denk bijvoorbeeld aan het ontbreken van het enzym lactase bij Aziatische mensen. Zij worden winderig na het drinken van melk dat rijk is aan het suiker lactose.Maar oxidatieve enzymen uit planten zorgen er ook voor dat een appel bruin kleurt. Dat proces inactiveer je met zuur. Komt geen warmte aan te pas. Ook blijkt bijvoorbeeld bij het maken van gazpacho dat de hoeveelheid vitamine C en andere antioxidanten snel terugloopt na bereiding. Het is maar de vraag waarvan de hoeveelheid voedingstoffen sneller terugloopt: pureren of grote stukken groente niet te lang stomen, koken of wokken. Voor foliumzuur overigens, geldt zelfs dat we het beter uit een supplement opnemen dan uit groente, gekookt of rauw.Volgens Frits Muskiet en Remco Kuipers en vele andere paleo-onderzoekers waren de mensen toen jager-verzamelaars. Nog niet zo heel lang geleden werd gedacht dat we regelmatig een mammoet verorberden. Tegenwoordig is toch meer het idee dat we langs poeltjes en beekjes leefden of aan de kust. En daar vooral vis en ander spul uit het water aten. Garnaaltjes, schelpdieren en natuurlijk ook af en toe wat ander ongedierte zoals meelwormen en sprinkhanen. En wellicht af en toe een konijntje of ander klein wild. We waren minder kieskeurig dan nu. Niet alleen het spiervlees werd gegeten maar ook de organen. En als we al groot rood vlees aten dan was het zeer waarschijnlijk vooral aas. En wat er verder zoal op het menu stond? Alles wat proefondervindelijk eetbaar bleek zoals noten, zaden, knollen, bladeren, stengels, fruit. Afhankelijk van waar je woonde. Niet eetbaar, dan werd het in het vuur gegooid en bleek het heel toevallig op een later moment wel eetbaar.Het DNA van apen en mensen verschilt maar ongeveer 2 %. Waarom onze hersenen zo gegroeid zijn ten opzichte van apen zijn er verschillende theorieën. Zo zou de vetzuursamenstelling met veel omega 3 –vetzuren noodzakelijk zijn om onze hersenen te laten groeien. Onze hersenen zijn namelijk zo vet als boter en bevat veel van deze vetzuren. In de oertijd kregen we hier veel van binnen door voedsel uit het water en doordat wild een goede vetzuursamenstelling heeft. Een andere theorie wijst op het bezit van vuur en het koken van voedsel. Gekookt voedsel is gemakkelijker te verteren en bevat meer energie per gewicht dan rauw plantaardig voedsel. Dit geldt ook voor vlees wat overigens eiwitten bevat die heel erg lijken op lichaamseigen eiwit. Dat maakt de biologische waarde hoog. Deze gemakkelijke vertering is belangrijk wanneer je de lengte van onze darmen bekijkt. Die is relatief kort vergeleken met apen. Vlees, vis en gekookte groente wijzen richting het paleodieet: 2-0Rauwkost is heerlijk en ik vind niets lekkerder dan een verse fruitsalade. Maar aan alleen maar rauwe groente en fruit zitten nadelen. Weliswaar wordt groente en fruit aangevuld met noten en zaden en gekiemde bonen en groente maar dat maakt toch dat er een reëel risico is op tekorten. Bijvoorbeeld vitamine B12. Bij 40 % van de rawfoodies wordt dit geconstateerd. Vitamine B12 zit alleen in dierlijk voedsel. Dat Indiase veganisten niet ziek worden door een tekort wordt gezocht in de vele vliegjes die ze daar ongemerkt binnen krijgen. Dat u het maar even weet. Ook van vitamine B2, vitamine D en ijzer is het gemakkelijk om een tekort op te bouwen. Verder bevat de voeding relatief weinig eiwit wat ook nog eens een lage biologische waarde heeft. Voor kinderen is het dan ook absoluut af te raden. Het kan leiden tot groeiachterstanden die irreversibel zijn. Bij vrouwen wordt tandbederf en verstoorde menstruele cycli geconstateerd. Maar het belangrijkste nadeel is het mogelijk sociale isolement en wat we wel noemen orthorexia. Het obsessief bezig zijn met voeding voor een goede gezondheid. Dat maakt 3-0 voor Paleo. Ondanks het feit dat er ook onder de Paleo- aanhangers echte ‘gelovigen’ zitten die de heilige graal verwachten te vinden met het strikt navolgen van de richtlijnen van het paleo-voer.Maar het paleodieet krijgt nog een punt van mij. En dat is voor het culinaire aspect. Koken, roosteren, stomen en bakken voegt ongelofelijk veel smaaksensaties toe aan gerechten. Niet alleen aan vlees en andere eiwitrijke producten door de Maillard-reactie maar ook de karamellisatie van suikers geeft veel extra geur en smaak. Verder kan ik me niet voorstellen dat we in dit deel van de wereld met en gematigd klimaat het zonder warme gerechten moeten stellen. Een koude gazpacho is heerlijk in de zomer maar doe mij in de winter maar een warme erwtensoep. En dat is meteen een groot nadeel van het oerdieet. Geen peulvruchten….. Misschien wat kleine linzen en een miezerig erwtje maar niet de joekels van bonen die we tegenwoordig drogen.Want wat wil ik nu eigenlijk met deze informatie? Ik wil u namelijk niet overtuigen van het een of het ander. Persoonlijk denk ik dat Rawfood vooral een hype is die wel weer overwaait. waar we waarschijnlijk wel wat goede recepten aan overhouden van groente-smoothies en rauwkostsalades. Voor het paleodieet geldt echter wat anders. Het paleodieet wil niets meer en minder wil zeggen dan de voeding die we wellicht hebben genuttigd rond onze oorsprong. Het is goed om daar naar te kijken zodat we weten wat de beste referentievoeding is. Zodat voor- en nadelen van onze huidige voeding beter in kaart kan worden gebracht. Helaas weten we niet precies wat we vroeger aten en kunnen we helaas alleen kijken naar archeologische resten en voedingen van mensen in achtergebleven gebieden. Maar we kunnen wel aannemen dat AGV dichter bij Paleo ligt dan pasta carbonara en broodjes kroket.Ik geloof niet dat het een kant en klare oplossing is voor het probleem van overgewicht en ziekten zoals hart- en vaatziekten en diabetes.Want als we kijken naar de zogenaamde blue zones kun je tot een hele andere conclusie komen. Er zijn namelijk verschillende plekken in de wereld waar mensen heel oud worden. Bijvoorbeeld Ikaria in Griekenland waar mensen met het mediterrane dieet van veel fruit, groente, volkoren producten, peulvruchten en vis drie keer vaker 90 worden dan in de VS, 20% minder kanker, 50 % minder hart en vaatziekten en nauwelijks dementie. In Nicoya, Costa Rica waar maar 15 % uitgegeven wordt aan gezondheidszorg van het bedrag in de VS, wonen de oudste en gezondste mensen ter wereld. Ze eten er mais, varkensvlees, bonen, groente en fruit uit eigen moestuin. In Okinawa, Japan, wordt er onderzoek gedaan in een database van 900 100-jarigen om te kijken wat de oorzaak is van de goede gezondheid op hoge leeftijd.De overeenkomsten tussen de verschillende blue zones zijn verrassend. Uiteraard is het aandeel plantaardig voedsel opvallend hoog. Maar bovenaan staat eten met mate wat geïllustreerd wordt met de Japanse uitspraak ‘hara hachi bu’: ga van tafel als je 80 % vol zit. We krijgen geen welvaartsziekten omdat we de verkeerde dingen eten maar eerder doordat we er teveel van eten.En als lid van de bruine bonenbende (kijk op www.bruinebonenbende.nl) vertel ik natuurlijk graag dat ook het aandeel peulvruchten opvalt. Een andere belangrijke overeenkomst is dat de familie een hoge prioriteit en men op hoge leeftijd sociaal actief is en het leven zin heeft. Wat alle oude mensen echter kenmerkt opvallend genoeg ook kenmerkt is dat men fysiek behoorlijk actief blijft.Als voedingskundige durf ik dan ook te beweren dat matige fysieke activiteit werkt beter voor de gezondheid dan welk medicijn of voedingsmiddel dan ook. Concluderend wil ik dan ook zeggen dat teruggaan naar het oerdieet voor velen niet zal werken of lukken omdat het een te grote stap zal zijn. Ik zou bijvoorbeeld mijn boterham met kaas behoorlijk missen.Maar meer fruit en rauwe en gekookte groente is een eerste stap. Er is gedurende het hele jaar meer variatie en keuze dan 50 jaar terug. Samen met meer bewegen zoals de jager-verzamelaar ook deed is dat absolute winst voor onze gezondheid.(lezing kasteel Groeneveld 2012)
Source: New feed